آب بندان های مازندران تبدیل به مرداب می شوند؟
آچار: رئیس دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی ساری اظهار داشت: آب بندان ها در زیر سایه سدهای ساخته شده در مازندران قربانی شدند.
به گزارش آچار به نقل از ایسنا، اسدالله تیموری در اولین نشست راهبردی طرح احیای مرمت و بهسازی آب بندان های شمال كشور در دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی ساری، اظهار نمود: با عنایت به رشد جمعیت تا سال 2050 باید سهم افزایش تولید محصولات به شدت افزایش یابد و در این میان، هر روز، با بحران های زیادی رو به رو می شویم.
وی با اشاره به اینكه تغییر اقلیم، كم آبی، بی آبی و پدیده های ناخواسته برمبنای دستكاری انسان در اكوسیستم، سبب به وجود آمدن مخاطرات زیادی شده است، اظهار داشت: مشكل آب و بی آبی در صدر تمام مسائلی است كه شاید به بهانه ای برای جنگ های فراملی و بین المللی تبدیل گردد.
*سدسازی سبب فجایع زیست محیطی می شود
رئیس دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینكه حدود 60 سال بحران آب در خیلی از كشورها، بعنوان مسائل مورد برنامه ریزی آنها قرار دارد اما در ایران تنها 15 سال است كه مورد مطالعه قرار می گیرد، اظهار نمود: بر طبق مطالعات انجام شده راه اندازی سدهای بزرگ سبب بروز فجایع زیست محیطی می شود، با این وجود هنوز در بعضی مكان ها خصوصاً در مازندران، سدسازی در حال وقوع است.
تیموری با اشاره به اینكه آب بندان ها از لحاظ گیاه شناسی، بیولوژیكی، جانوری و غیره بعنوان یك بانك ژن فعال شمرده می شود كه از آن غافل هستیم، اشاره كرد: آب بندان می تواند از سویی دیگر بعنوان یك جاذبه گردشگری و توریسمی مطرح شود.
*لزوم تدوین افزایش بهره وری آبندان ها در نظام كشاورزی
وی با اشاره به اینكه باید راه های افزایش بهره وری آب بندان ها در نظام كشاورزی را تدوین نماییم، اظهار داشت: ظرفیت ذخیره آب در آب بندان ها در مقابل با سد سازی بسیار بیشتر و هزینه ساخت آن یك پنجاهم سدسازی است.
رئیس دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینكه هر نوع دستكاری در اكوسیستم به آن لطمه می زند و اساسا حضور آب بندان ها بدون لطمه نیست اما با منغعتی كه خواهد داشت، بهتر از سدسازی خواهد بود، اشاره كرد: باید رفتار انسان با منفعت اكوسیستم ها تطبیق شود و آب بندان ها یكی از این اكوسیستم ها هستند.
تیموری با گلایه از اینكه آب بندان ها در زیر سایه سدهای ساخته شده در مازندران قربانی شدند و این نگاه باید تغییر كند، اظهار داشت: آب بندان در مازندران بعنوان یك گردنگیر نیاز اساسی است و باید بعنوان اولویت در برنامه مسئولان باشد.
*خطرات تهدیدكننده آب بندان ها
وی بر ضرورت شناسایی خطرات تهدیدكننده آب بندان ها، اشاره كرد: مردابی شدن یكی از خطراتی است كه آب بندان ها را تهدید می كند چونكه نه تنها كیفیت آب، پوشش گیاهی و جانوری را تغییر می دهد بلكه تولید گازهای گلخانه ای و آلایندگی هوا بیشتر می شود.
رئیس دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به اینكه ورود فاضلاب به آب بندان، یكی دیگر از تهدیدهای این سازه دست ساز است، اظهار داشت: باید برای سیستم های جمع آوری آب در آب بندان مطالعه صورت بگیرد و از تكنولوژی در این امر استفاده گردد.
تیموری، یكی دیگر از معایب مدیریت آب بندان را سهل انگاری در این زمینه و عدم توجه به پیچیده بودن آن دانست و اظهار نمود: باید برای افزایش كارآیی این اكوسیستم دست ساز، بر روی سن، اندازه، عمق، خاصیت های اقلیمی، كیفیت آب و خیلی از شرایط دیگر، مطالعه شود.
وی ادامه داد: آب بندان ها زیستگاه گیاهی و جانوری متعددی است و باید از این تنوع بعنوان یكی از مولفه های اكولوژیكی بهره گرفت، این امر در نهایت سبب ایجاد مشاغلی می شود كه تا به امروز توجهی به آن نشده است.
رئیس دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی ساری با تاكید بر اینكه باید قانونی برای آب بندان ها گذاشته شود تا از تغییر كاربری آن ممانعت صورت گیرد، اظهار داشت: معین نمی باشد متولی اصلی مطالعه و مدیریت آب بندان در كشور با چه نهاد و گروهی است و این امر نیاز به مدیریت دارد.
تیموری با اشاره به اینكه باید نظام بهره برداری مدونی جهت استفاده از آب بندان ها وجود داشته باشد، اظهار نمود: باید طرح جامع بهسازی و ساماندهی آب بندان ها، تدوین و به روز شود و بدانیم كه تخلیه رسوب از آب بندان به تنهایی كافی نیست.
80 درصد از آب بندان های مازندران نیاز به مرمت و بهسازی دارد
مدیر آب و خاك جهادكشاورزی مازندران باز اظهار داشت: 80 درصد از آب بندان های مازندران نیاز به مرمت و بهسازی دارد.
به گزارش آچار به نقل از ایسنا، فرزین فرهادی در اولین نشست راهبردی طرح احیای مرمت و بهسازی آب بندان های شمال كشور در دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی ساری، اظهار نمود: حدود 60 درصد آب بندان های كشور در مازندران قرار دارد.
وی با اشاره به اینكه مازندران حدود 6 میلیارد مترمكعب ظرفیت آبی دارد كه حدود 4 میلیارد مترمكعب آن در اثر روان آب از بین می رود، اشاره كرد: آب بندان بعنوان سازه تاخیری می تواند به ذخیره این میزان آب كمك نماید.
مدیر آب و خاك و امور فنی مهندسی جهاد كشاورزی مازندران با اشاره به اینكه در 9 سد مازندران 480 میلیون مترمكعب آب ذخیره می شود، اشاره كرد: در 931 قطعه آب بندان موجود در مازندران، 315 میلیون مترمكعب آب ذخیره می شود كه با عنایت به این وسعت زیاد باید به 700 میلیون مترمكعب افزایش یابد این در شرایطی است كه از 70 هزار چاه مجوز دار در مازندران 710 میلیون مترمكعب آب برای كشاورزی تامین می شود.
فرهادی افزود: 35 درصد از میزان بارندگی مازندران در فصول زراعی است و 65 درصد دیگر در فصول غیر زراعی بوسیله نزولات جوی تامین می شود كه با آب بندان می توان آب را كنترل شده استفاده كرد،
وی با اشاره به اینكه در وضعیت فعلی آب بندان های مازندران، با عمق یك متر به ازای هر هكتار حدود 3 تا 4 هكتار از اراضی شالیزاری این استان را آبیاری می كند، اشاره كرد: در كنار ذخیره آب در آب بندان ها پرورش ماهیان گرم آبی و گردشگری در برنامه مطالعاتی سازمان قرار گرفته است.
مدیر آب و خاك و امور فنی مهندسی جهاد كشاورزی مازندران با اشاره به اینكه آب بندان یك سازه درون مزرعه ای است و تولیت این سازه دست ساز به جهاد كشاورزی واگذار شد، اظهار داشت: از سدها برای صنعت و مصرف شرب استفاده می شود اما آب بندان اختصاصی برای كشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.
فرهادی با اشاره به لزوم بهسازی آب بندان ها در شمال كشور خصوصاً در مازندران، اظهار نمود: پراكنش نامنظم زمانی و مكانی بارش در استان های شمالی كشور و مازندران، افزایش جمعیت و رشد تقاضای آب در بخش های دیگر، بروز خشكسالی در سال های اخیر، برداشت آب از سرشاخه های رودخانه های اصلی مانند تجن و هراز، نیاز آبی بالای برنج برای عملیات گل آب كردن و آماده سازی زمین و غیره زمینه ای شده است تا لزوم بهسازی آب بندان ها افزایش یابد.
وی با اشاره به اینكه سازه آب بندان، سازه دوست دار محیط زیستی است، اشاره كرد: بخش عمده ای از 213 هزار هكتار اراضی كشاورزی، به سبب فقدان زیرساخت مناسب و سیستم كشت سنتی، نیمی از سال به سبب آب ماندگی و خطر سیلاب و نیمی دیگر به سبب تنش های آبی، عموما تك كشتی و یا با راندمان تولید مورد استفقاده قرار گرفته و امكان بهره وری مناسب از منابع تولید و مدیریت علمی مزرعه در آنها وجود ندارد.
مدیر آب و خاك و امور فنی مهندسی جهادكشاورزی مازندران با تاكید بر توجه به لزوم بررسی اجتماعی آب بندان ها، اظهار داشت: شناسایی اجمالی تنش ها و چالش های اجتماعی مربوط به آب و كشاورزی و گروه بندی های نواحی مختلف بر حسب نوع این تنش ها و چالش ها در صورت امكان، بررسی راهكارهای ممكن جهت استقرار تشكل بهره برداری برای هر آب بندان و تدوین نظام جامع بهره برداری برمبنای ساختار مالكیت و الگوی بهره برداری مشاركتی از دلیلهای لزوم بررسی اجتماعی آب بندان ها است.
وی به مشكلات و نقصها آب بندان های سنتی باز اشاره و اظهار نمود: نامناسب بودن سیستم آبگیری و نداشتن یك سیستم رسوب گیر، كم عمق بودن و حجم ذخیره بسیار كم با وجود دارا بودن سطح وسیع، نداشتن سیستم خروجی كارآمد و عدم تقسیم مناسب آب به سبب استفاده نكردن از سازه های فنی یا راه اندازی دریچه های مناسب، فقدان سرریز مناسب كه سپس پر شدن آب بندان ها، استفاده از خاك با درصد مواد آلی زیاد برای راه اندازی دیواره ها، عرض كم دیواره و غیره بعضی از این مشكلات است.
فرهادی با اشاره به اینكه آب بندان ها محیط مناسب جهت رسوبگیری هستند و سبب افزایش سطح زیر كشت و حصول اطمینان كشاورزان از آب مطمئن می شود، اشاره كرد: جمع آوری رواناب های سطحی، آب های برگشتی و كنترل سیلاب، پیشگیری از حصر بی رویه چاه در منطقه و توسعه اقتصادی از دستاوردهای طرح بهسازی آب بندان ها در مازندران است.
وی با اشاره به اینكه 150 هزار حلقه چاه فاقد و واجد پروانه در مازندران وجود دارد، اظهار نمود: وجود آب بندان نیاز حفر چاه و برداشت آب از زیر زمین را می كاهد و از این میزان آب بندان در مازندران 718 قطعه هنوز مورد مطالعه قرار نگرفته اند.
لزوم تشكیل "تشكل آب بران"در شمال كشور
دبیر نشست راهبردی طرح احیای مرمت و بهسازی آب بندان های شمال باز اظهار داشت: برای ساماندهی نظام بهره برداری و مشاركت ذی نفعان نیاز است "تشكل آب بران" تشكیل گردد.
به گزارش آچار به نقل از ایسنا، علی شاه نظری در اولین نشست راهبردی طرح احیای مرمت و بهسازی آب بندان های شمال كه در دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی ساری برگزار شد، با اشاره به اینكه به مباحث مربوط به نظام بهره برداری و مشاركت ذی نفعان سپس اجرای طرح در آب بندان ها كمتر توجه شده است، اظهار نمود: هر زمانی كه وضعیت منابع مالی دولت ها مناسب بود، طرح های عمرانی به وجود آمد و در امتداد آن نقش ذی نفعان كمرنگ بوده است اما هر زمانی كه مشكلات فروش نفت به وجود می آید به بخش ذی نفعان و موارد مرتبط به آن می پردازند.
وی با اشاره به اینكه برای ساماندهی نظام بهره برداری و مشاركت ذی نفعان نیاز است "تشكل آب بران" تشكیل گردد، افزود: بسترسازی برای مشاركت شهروندان در فعالیت های بهبود كیفی استفاده از منابع، واگذاری امور دولتی و كاهش تصدی گری دولت در امور آب، بهره گیری از توانمندی های مردمی و جلب مشاركت آنها در سرمایه گذاری و استحصال و مهار آب های سطحی، ارتقای كمی و كیفی محصولات و افزایش توان اقتصادی روستاها، ساماندهی اراضی كشاورزی و پیشگیری از خرد شدن اراضی و كاهش هزینه های بهره برداری و نگهداری قسمتی از اهداف ایجاد تشكل آب بران است.
دبیر اولین نشست راهبردی طرح احیای مرمت و بهسازی آب بندان های شمال كشور با اشاره به اینكه در اهداف این تشكل ها لازم است 4 نوع مشاركت دیده شود، اظهار نمود: باید به مشاركت فكری با هدف بهره گیری از دیدگاه و تجارب آب بران در اصلاح و جانمایی طرح، مشاركت اجتماعی با هدف آزادسازی مسیر جاده و اطراف آب بندان در زمان ساخت بدون پرداخت هزینه های تملك، مشاركت نهادی به منظور بهره برداری و نگهداری از آب بندان ها و مشاركت مالی با هدف سهیم شدن بهره برداران در قسمتی از هزینه های ساخت توجه گردد.
شاه نظری با اشاره به اینكه از منظر قانون، دولت مكلف به افزایش مشاركت ذی نفعان در برنامه های توسعه ای خصوصاً در مدیریت و بهره برداری شده است، اشاره كرد: انتظار از تشكل های آب بران از سطح مزرعه تا استحصال آب از آب بندان است چونكه زمانی كه تشكلی به وجود آمد درگیری ها و مشكلات كشاورزان كم می شود و نظمی در كار آب آب بندان ها به وجود می آید.
وی به مشكلات و موانع موجود در آب بندان های كشور خصوصاً در مازندران اشاره و اشاره كرد: فقدان بین سیاست های مدیریتی و اجرایی با عرصه های كشاورزی در كشور، عدم آموزش كافی به بهره برداران سپس اجرای طرح، نبود قوانین نظام مند به منظور بهره برداری و نگهداری از طرح های در رابطه با آب بندان ها، مشخص نبودن متولی در بخش آب بندان، نبود راهكار قانونی نحوه مشاركت تامین سهم آورده ذی نفعان و نبود پایگاه مطمئن و امكانات اولیه از قبیل محل استقرار و غیره در تشكل ها قسمتی از این مشكلات است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی ساری اضافه كرد: قانون هایی كه برای ایجاد تشكیلات وابسته به دولت برای مدیریت كشاورزی به تصویب رسیده است اغلب در عمل موفق نبوده و انگیزه بین مشاركت كنندگان برای ادامه كار كمرنگ می شود.
وی به راهكار های افزایش مشاركت مردمی در طرح های مربوط به آب بندان ها اشاره و اظهار نمود: تشكیل شركت تعاونی یا تشكلی كه مسئولان آنرا از افراد موثر منطقه و حتما انتخاب شده از مردم متنفع طرح باشند، هدف گذاری طرح ها و پلان آینده از طرح سپس اجرا و سودی كه در آینده بهره برداران از آن متنفع خواهند شد، توانمندسازی و آموزش به بهره برداران قسمتی از این راهكارها هستند.
شاه نظری اضافه كرد: همكاری با بهره برداران و درك شرایط اقتصادی حاكم بر قشر كشاورز و نمایش راهكارهای متفاوت جهت تامین سهم خودیاری افراد همچون مشاركت یدی بهره برداران برمبنای ظرفیت موجود در افراد، ایجاد حس رقابت بین بهره برداران مناطق مختلف در اجرای پروژه و تفهیم كشاورزان در صورت جذب نشدن به هنگام اعتبار كه منتج به اجرا نشدن پروژه در منطقه می شود و مطالعه شرایط اجتماعی حاكم بر منطقه و كسب اطلاعات كامل درباب تعصبات خاص حاكم بر مردم بخشی دیگر از راهكارهای مورد نیاز در مشاركت های مردمی در طرح های مربوط به آب بندان ها هستند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب