در گفت وگو با آچار مطرح شد؛
نقشه تجاری ایران با اروپا و آمریکا
آچار: در نیمه نخست امسال صادرات و واردات ایران به کشورهای منتخب اروپایی به ترتیب 324 میلیون دلار و 3 میلیارد و 760 میلیون دلار و به قاره آمریکا به ترتیب 29 میلیون دلار و 467 میلیون دلار بوده است.
خبرگزاری مهر؛ گروه اقتصادی _ سمیه رسولی؛ روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا و آمریکا در دهه اخیر با فراز و نشیب زیادی مواجه بوده است. صادرات نفت خام به کشورهای اروپایی به شدت از تحریم های تجاری و اقتصادی ایران توسط آمریکا، تأثیر گرفت به نحوی که در دو سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۵ به سبب شروع و تشدید تحریم ها، حتی به صفر نیز رسید. همین طور بالا بودن تعرفه های گمرکی اتحادیه اروپا، مانعی برای صادرات محصولات غیرنفتی ایران شد. از جانب دیگر، اتحادیه اروپا در واردات خیلی از محصولات اساسی کشاورزی و دیگر کالاها، به عنوان یک واسطه عمل می کند؛ در صورتیکه بخش قابل توجهی از کالاهای وارداتی ایران از اتحادیه اروپا را می توان از دیگر کشورهای جهان وارد کرد.
با این حال بررسی روند صادرات و واردات ایران با کشورهای اتحادیه اروپا، حاکی از آنست که این تجارت دوجانبه طی سالهای اخیر، محدود به صادرات نفت خام از طرف ایران و واردات ماشین آلات و مکمل های دارویی و قطعات خودرو بوده است. این در حالیست که کشورهای اروپایی در واردات بخش قابل توجهی از محصولات اساسی کشاورزی و برخی دیگر از کالاهای موردنیاز ایران، نقش واسطه ای ایفا می کنند.
به علاوه صادرات غیرنفتی ایران نیز منحصر به محصولات کشاورزی و مواد اولیه و خام بوده است و همین مواد اولیه بعد از فرآوری، به عنوان کالاهای وارداتی از اتحادیه اروپا، مجدداً وارد کشور می شوند. از طرف دیگر، صادرات نفتی ایران نیز همیشه متأثر از سیاست بوده است؛ بطوریکه با شروع تحریم های آمریکا، صادرات نفت به کشورهای اروپایی به شدت پایین آمده، تا جایی که در دو سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۵ هیچ صادرات نفتی به اتحادیه اروپا صورت نگرفت.
در همین رابطه با احمد فیروزی سرپرست اداره کل اروپا و آمریکا سازمان توسعه تجارت ایران به گفت و گو نشستیم تا آخرین وضعیت روابط تجاری ایران و دو قاره آمریکا و اروپا را مورد ارزیابی قرار دهیم.
آقای فیروزی لطفاً بفرمائید هم اکنون رابطه اقتصادی و تجاری ایران (به ویژه از نظر آماری) با قاره های اروپا و آمریکا به چه صورتی است؟
چارچوب تعاملی سیاست و اقتصاد و تأثیرپذیری این دو حوزه از یکدیگر، روند کلی اقتصاد بطور عام و تجارت را بطور خاص مشخص می کند. روند تجارت ما با دو قاره آمریکا و اروپا نیز از این قاعده مستثنی نیست. وضعیت تجارت ما با قاره آمریکا و اروپا به دو دلیل باید از همدیگر تفکیک شوند؛ دلیل سیاسی و بعد مسافت.
در وجه سیاسی سیاست های استکباری و تحریم های ظالمانه و غیرقانونی آمریکا فضا را برای شکل دهی به روند تجارت امن و پایدار میان ایران و غرب گرفتار چالش کرده است. با این وجود مناقشه بر سر برنامه صلح آمیز هسته ای منجر به قطع روابط ما با قدرت های اقتصادی اروپایی نشده و این کشورها تمایل خود برای تجارت با ایران را همیشه حفظ نموده اند.
از لحاظ بعد مسافت هم می توان گفت نزدیکی قاره اروپا به ما و امکان دسترسی به آن بوسیله کریدورهای زمینی وضعیت بسیار متفاوتی را شکل می دهد، در مقایسه با قاره آمریکایی که هیچ نوع دسترسی زمینی به آن نداریم و تجارت دریایی با آن هم به سبب زیاد بودن بعد مسافت امر آسانی نیست. همین مورد بطور سنتی در گسترش تجارت ما با اروپا و در عین حال ضعف تجارت ما با قاره آمریکا مؤثر است. با این وجود کشورهای آمریکای لاتین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران جایگاه ویژه ای داشته اند و با نگاه جدیدی که دولت سیزدهم به احیای روابط اقتصادی و تجاری با این منطقه دارد، در سازمان توسعه تجارت برنامه های مشخصی برای دستیابی به این هدف طراحی شده و درحال اجرا می باشد که در ادامه مصاحبه به تفصیل ذکر خواهم کرد.
از نظر آماری، رابطه ما با این مناطق چگونه است؟
از نگاه آماری بطور کلی یک چالش وجود دارد و آن هم کافی نبودن استناد به آمارهای رسمی است. بدیهی است که در وضعیت تحریم، حتی در صورت دسترسی، امکان انتشار داده های دقیق از حجم تبادلات تجاری به خیلی از کشورها وجود ندارد؛ بطور مثال حجم عمده ای از صادرات ما به کشورهای اروپایی بوسیله ترکیه و امارات و عمان و برخی مقاصد دیگر به انجام می رسد پس در آمار تجارت مستقیم ایران و کشور هدف نیز ثبت نمی گردد. این چالش درباب مقاصد صادراتی ما با کشورهای قاره آمریکا همچون برزیل نیز وجود دارد.
با این توضیح، در ۶ ماهه اول سال ۱۴۰۲ صادرات ما به کشورهای منتخب اروپایی ۳۲۴ میلیون دلار و به قاره آمریکا ۲۹ میلیون دلار بوده است در نیمه نخست امسال صادرات و واردات ما به کشورهای منتخب اروپایی به ترتیب ۳۲۴ میلیون دلار و ۳ میلیارد و ۷۶۰ میلیون دلار و به قاره آمریکا به ترتیب ۲۹ میلیون دلار و ۴۶۷ میلیون دلار بوده است.. در همین بازه زمانی حجم واردات ما از کشورهای منتخب اروپایی ۳ میلیارد و ۷۶۰ میلیون دلار بوده، در صورتیکه واردات ما در همین بازه زمانی از قاره آمریکا ۴۶۷ میلیون دلار بوده است.
گروه های کالایی عمده صادراتی ما به کشورهای منتخب قاره اروپا در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۲ شامل مواد اولیه پلیمری، دارو، گاز LPG، زعفران، فروآلیاژها و گروههای کالایی عمده وارداتی از این کشورها نیز شامل سایر ماشین آلات و تجهیزات مورد استفاده در خطوط تولید صنعتی، ذرت، دارو، صنایع تبدیلی، تجهیزات پزشکی و دانه روغنی است.
در رابطه با قاره آمریکا نیز، گروههای کالایی عمده صادراتی در ۶ ماه نخست سال ۱۴۰۲ شامل خودرو و ماشین آلات، پسته، تجهیزات برقی و مخابراتی و فرش دستباف و گروههای کالایی عمده وارداتی نیز شامل صنایع تبدیلی، محصولات حیوانی و صنایع وابسته، ذرت و دارو است.
رایزن تجاری و مرکز تجاری در این کشورها داریم؟
در راستای سیاست گسترش روابط تجاری با کشورهای آمریکای لاتین و حوزه دریای کارائیب، از سال ۱۴۰۱ در برزیل، ونزوئلا و نیکاراگوئه مراکز تجاری ایران با مجوز سازمان توسعه تجارت و توسط بخش خصوصی دایر شده است. همین طور به زودی رایزن تجاری ایران در برزیل مستقر خواهد شد و کشور بعدی ونزوئلا است که تلاش می نماییم در سال ۱۴۰۲ پروسه انتخاب و اعزام رایزن به این کشور نیز صورت گیرد.
در حوزه اروپا، سیاست سازمان توسعه همکاری با کشورهایی است که متمایل به همکاری در وضعیت فعلی هستند و بر این اساس و باتوجه به تقاضای بخش خصوصی، در کشورهای لهستان، مجارستان، بوسنی هرزگوین، نروژ و اسلوونی مراکز تجاری ایران به وجود آمد در کشورهای لهستان، مجارستان، بوسنی هرزگوین، نروژ و اسلوونی مراکز تجاری ایران به وجود آمد ه و درحال فعالیت هستند.
در بخش رایزن تجاری نیز به زودی نماینده سازمان در صربستان مستقر خواهد شد و کشورهای هدف بعدی لهستان و مجارستان هستند.
با کدام کشورها در این بخش تجارت آزاد و یا تعرفه ترجیحی داریم و یا خواهیم داشت؟
ما با کشور کوبا موافقت نامه تجارت ترجیحی داریم. همین طور سال ۸۳ با ونزوئلا سند موافقت نامه تجارت آزاد به امضا طرفین رسیده و درحال مذاکره بر سر ضمائم برای احیای آن هستیم. کشورهای دیگری مانند نیکاراگوئه و برزیل هم درحال بررسی و مذاکره برای انعقاد موافقت نامه تجاری هستیم.
در حوزه اروپا ما دارای یک موافقت نامه تجارت آزاد با کشور بوسنی هستیم. همین طور اقدامات لازم همچون گرفتن مجوزهای مربوطه بمنظور عقد موافقت نامه تجارت آزاد میان ایران و صربستان صورت گرفته و در مرحله مذاکره است.
امکان برقراری چنین طرح هایی در دیگر کشورهای اروپایی و آمریکایی وجود دارد؟
در مورد کشورهای دیگر نیز ما آمادگی همکاریهای گسترده تجاری را داریم و هیچگاه از جانب ایران محدودیتی وجود نداشته است.
در صورتی که تجارت آزاد و یا تعرفه ترجیحی به شکل گسترده به کار گرفته شود، وضعیت مبادلات تجاری با این منطقه تا چه اندازه رشد می کند؟
هرچند عوارض و تعرفه های گمرکی خیلی از کشورهای هدف صادراتی ما زیاد نیست اما انعقاد قراردادهای تجارت آزاد و ترجیحی با کشورهای حوزه آمریکا و اروپا بطور قطع در میزان رشد تجارت مؤثر خواهد بود. شاهد این امر درخواست های فراوان تجار ایرانی برای احیا و انعقاد موافقت نامه تجارت ترجیحی و آزاد همچون با ونزوئلا و صربستان است.
به عنوان مثال در ارتباط با اروپا حداقل ۲۳۰ میلیون دلار پتانسیل صادراتی استفاده نشده با کشور آلمان و ۱۷۹ میلیون دلار پتانسیل صادراتی استفاده نشده در ایتالیا داریم ۲۳۰ میلیون دلار پتانسیل صادراتی استفاده نشده با کشور آلمان و ۱۷۹ میلیون دلار پتانسیل صادراتی استفاده نشده در ایتالیا داریم، در عرصه آمریکا نیز، دستکم ۹۲ میلیون دلار پتانسیل صادراتی استفاده نشده در کشور برزیل داریم.
اصلی ترین موانع و مشکلات توسعه تجارت با این منطقه چیست؟
اصلی ترین موانع موجود بر سر راه توسعه تجارت با کشورهای حوزه قاره آمریکا را می توان نبود زیرساخت های لازم همچون خطوط مستقیم هوایی و دریایی دانست. موانع بانکی و نقل و انتقال پول، خدمات پس از فروش، هزینه های بالای بازاریابی، سفر و حضور تجار در آن کشورها، عدم تعریف خطوط اعتباری از دیگر موانع موجود دراین زمینه است. پس در سازمان توسعه تجارت بدنبال ارائه راهکار و مشوق ها و تسهیلات مورد نیاز برای حل این چالش ها هستیم.
پیگیری راه اندازی کشتیرانی و پرواز مستقیم بین ایران و ونزوئلا، ارائه خدمات بازاریابی توسط مراکز تجاری، ارائه مشوق برای حضور شرکتها در نمایشگاه ها و برگزاری رویدادهای شناخت بازار کشورهای هدف قسمتی از این اقدامات است که در طول یک سال قبل اجرا شده است.
به موضوع مبادلات مالی، اشاره کردید؛ لطفاً بفرمائید هم اکنون مبادلات بانکی و پولی ایران با کشورهای منطقه اروپا و آمریکا در چه وضعیتی قرار دارد؟
در حال حاضر باوجود محدودیت ها، تجار و فعالان اقتصادی روش های متنوعی برای انتقال پول استفاده می نمایند. با این وجود سازمان توسعه تجارت در تعامل با دستگاه های متولی همچون بانک مرکزی روش هایی را تعریف کرده و هم اکنون قسمتی از تبادلات مالی از این کانال ها در حال انجام می باشد.
رقبای آسیایی و عربی ما در این منطقه چه کشورهایی هستند و عملکردشان چگونه است؟
هم حالا بزرگترین رقبای ما در قاره آمریکا چین و ترکیه هستند بزرگترین رقبای ما در قاره آمریکا چین و ترکیه هستند که با وجود این که این کشورها نیز فاصله بسیاری از این قاره دارند، اما بسیار موفق تر عمل کرده اند. در این دو کشور همه روزه پروازهای منظم به بیشتر شهرهای مهم قاره آمریکا به انجام می رسد. خطوط کشتیرانی منظم و حمایت و مشوق های دولتی از تجارت خارجی نیز عوامل مؤثر دیگر دراین زمینه هستند.
عملکرد کشورهای عربی در عرصه تجارت با قاره آمریکا به استثنای چند کشور معدود همچون امارات متحده عربی و عربستان سعودی که زیر ساختها و انگیزه های دو طرفه لازم در این روابط تجاری را دارا هستند، چندان مساعد نیست.
در مورد اروپا هم می توان گفت هر چند رقبای عمده ای همچون ترکیه و چین در این منطقه وجود دارند، اما عمده موانعی که مانع توسعه تجارت ما با اروپا می شود، چالش های تجارت مستقیم با این کشورهاست که منجر کاهش رقابت پذیری با سایر رقبا می شود. باوجود این موانع، مزیت های مطلق و نسبی که تعدادی از محصولات و خدمات شرکت های ایرانی دارند باعث شده جریان تجارت همچنان برقرار بوده و صادرات غیرنفتی کشور در سال ۱۴۰۱ به بالاترین میزان خود در سال های بعد از انقلاب برسد.
ظرفیت تجارت ایران با کشورهای منطقه مذکور چقدر است؟
بر اساس داده های مرکز بین المللی تجارت اندازه بازار کل قاره آمریکا در سال ۲۰۲۲ بیش از ۵ تریلیون دلار بوده است. این مقدار برای قاره اروپا بیش از ۸ تریلیون دلار برآورد شده است. با اینحال برای یک جهش معنادار در تبادلات تجاری، به جز ارزیابی ظرفیت بازارهای هدف، نیازمند ارتقا زیرساخت های صادراتی مانند حمل و نقل و لجستیک، در اولویت قرار دادن صادرات کالاهای با ارزش افزوده بالاتر مانند محصولات و خدمات دانش بنیان، کمک به ارتقا سطح آمادگی صادرات بنگاه های تولیدی، توسعه تجارت دیجیتال با بهره گیری از پلت فرم های منطقه ای و جهانی و مواردی از این دست هستیم.
در صورت کاهش تحریم ها، آینده روابط را به چه صورت پیش بینی می کنید؟
کاهش تحریم ها هزینه دسترسی تجار ایرانی به بازار آمریکا را کاهش خواهد داد و پیش نیاز بهره مندی از فرصت های آتی احتمالی، حضور پیش دستانه و تمرکز بر بازارهای این منطقه با یک نگاه و رویکرد میان و طولانی مدت از همین امروز است.
از سوی دیگر باتوجه به دسترسی زمینی و دریایی آسان تر ما و قاره اروپا به هم و همین طور تمایل اروپا برای تجارت با ایران در صورتیکه تحریم ها مرتفع شود، بدون تردید قاره اروپا همچون گذشته یکی از شریکان عمده تجاری ما در دو وجه صادرات و واردات خواهد بود، چونکه ظرفیت بسیار بالایی از طرف دو طرف برای تامین نیاز بازارهای همدیگر وجود دارد. از صادرات مواد اولیه و اساسی همچون نفت تا محصولات پالایشگاهی و پتروشیمی از جانب ما گرفته تا واردات تکنولوژی های متنوع روز همچون خودروسازی و صنایع هوایی و… از جانب اروپایی.
آیا کشورهای منطقه اروپا و آمریکا هم علاقه ای به افزایش روابط تجاری با ایران دارند؟
بله این تمایل بطور وضوح در ملاقات های انجام شده با سیاستمداران و تجار کشورهای اروپایی و قاره آمریکا مطرح شده و حضور فعالان اقتصادی این کشورها در رویدادهای نمایشگاهی ایران مانند ایران اکسپو که در اردیبهشت سال جاری انجام شد و سایر نمایشگاه های تخصصی به عنوان غرفه دار یا بازدیدکننده شاهد این مدعاست.
منبع: a4f.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب